(...) Był lipiec 1945 roku. W rodzinne strony powracali ich mieszkańcy wywiezieni przez Niemców na roboty przymusowe, uwolnieni z obozów; miały już miejsce pierwsze powroty zesłanych na Syberię. Upalne lato, sianokosy. Po sześciu latach wojny ludzie tęsknili do normalności, tymczasem...

Wojska sowieckie otoczyły rejon Puszczy Augustowskiej oraz przylegające do niej tereny dzisiejszych powiatów: augustowskiego, sejneńskiego, suwalskiego, części sokólskiego oraz odcięte powojenną granicą ziemie obecnej Litwy i Białorusi. Przez prawie trzy tygodnie jednostki Wojsk Wewnętrznych NKWD oraz 50. Armii 3. Frontu Białoruskiego przeczesywały ten obszar, zatrzymując tysiące osób. „Szli tyralierą. Skrupulatnie przetrząsali zagajniki i zarośla. Zabierali ludzi z łąk, wyganiali z chałup. Jednych aresztowano, bo na listach sporządzonych przez konfidentów figurowali jako członkowie Armii Krajowej. O losie innych decydował przypadek. (...)

DANUTA KASZLEJ