Tradycja, której źródłem jest Bóg, ma wiele podmiotów ludzkich: w płaszczyźnie jej historycznego początku są to prorocy, Jezus Chrystus i apostołowie; w płaszczyźnie jej przekazu jest to Kościół złożony z wiernych i pasterzy. Jak wiemy, tym, co łączy te rożne podmioty, jest zewnętrznie misja, a wewnętrznie Duch Święty, który, ponieważ nie jest zwykłą zasadą, lecz osobą, jako taki staje się podmiotem Tradycji, i to podmiotem najwyższym. Misja i aktywna obecność Ducha Świętego tworzą jak gdyby sakrament za pomocą widzialnych znaków i Jego działania wewnątrz duszy. Musimy więc poświęcić osobny punkt naszych rozważań Duchowi Świętemu jako transcendentnemu podmiotowi Tradycji i temu, co z tego wynika na płaszczyźnie eklezjologicznej.

Ireneusz mówi o pewnego rodzaju przekazie czy też tradycji Ducha Świętego przez apostołow106, to samo stwierdza Hipolit¹⁰⁷. Ireneusz widzi w Duchu Świętym czynną, wewnętrzną zasadę wiary, nieustannie odnawiającą jej młodość¹⁰⁸, a Tertulian zasadę zapewniającą Kościołowi życie w jednomyślności i prawdzie oraz w wiernym zachowywaniu Tradycji¹⁰⁹. Również Cyprian czyni z jednomyślności właściwy i niezawodny rezultat działania Ducha Świętego¹¹⁰. Nowacjan, który ma bardzo piękną teologię działania Ducha Świętego w Kościele, podaje w szczególności o tym Duchu: „On jest bowiem tym, który utwierdził ich dusze i umysły, który odsłonił tajemnice ewangeliczne, który był w nim oświecicielem boskich rzeczy”¹¹¹.
Mimo to najstarsi ojcowie stosunkowo mało mówili o Duchu Świętym jako zasadzie Tradycji: wystarczała im ciągłość historyczna, będąca dla nich rzeczą pewną. O trzeciej osobie Trójcy Świętej częściej zaczęto wspominać dopiero wtedy, gdy trzeba było odpowiedzieć na pojawiający się problem homogeniczności aktualnego nauczania Kościoła z depozytem apostolskim. Wyróżniamy trzy główne momenty tej teologii: … (…)

[Y. Congar OP, Tradycja i tradycje. Tom 2: Esej teologiczny, tłum. A. Ziernicki, W drodze – Instytut Tomistyczny, Poznań-Warszawa 2022, s. 159-165. Tytuł artykułu pochodzi od Redakcji. Numeracja przypisów podana zgodnie ze źródłem przedruku.]

Więcej przeczytasz w najnowszym numerze kwartalnika PASTORES 108 (3) 2025.