Edukacja księży i świeckich, towarzyszenie osobom z problemami zdrowia psychicznego w parafiach oraz rzecznictwo na rzecz wsparcia instytucjonalnego i społecznego dla osób potrzebujących profesjonalnej pomocy psychologicznej lub psychiatrycznej to trzy podstawowe filary duszpasterstwa zdrowia psychicznego w Kościele – podkreślił biskup John Dolan z Phoenix w rozmowie z Radiem Watykańskim – Vatican News. 10 października jest obchodzony jako Światowy Dzień Zdrowia Psychicznego.
Biskup Dolan, osobiście zaangażowany w tę działalność, rozpoczął od podkreślenia znaczenia eliminacji stygmatyzacji związanej z problemami zdrowia psychicznego. „Problemy ze zdrowiem psychicznym nie są powodem do wstydu. To jak złamana ręka. Jeśli ktoś zmaga się z chorobą afektywną dwubiegunową, depresją lub innym problemem zdrowia psychicznego, nie ma w tym nic wstydliwego i musimy zachęcać ludzi, aby tak to postrzegali”. Dodał również, że zdrowie psychiczne, podobnie jak zdrowie fizyczne, jest konsekwencją grzechu pierworodnego, ale samo w sobie nie jest grzeszne.
Edukacja
Zdaniem biskupa Dolana, kluczowym elementem duszpasterstwa zdrowia psychicznego jest edukacja. Zaznaczył, że zarówno duchowni, jak i świeccy muszą być dobrze poinformowani na temat dostępnych usług zdrowia psychicznego. „Duszpasterstwo zdrowia psychicznego koncentruje się na edukowaniu zwykłych ludzi w ławkach kościelnych, ale także na szkoleniu księży, zakonników i diakonów w zakresie wartości usług zdrowia psychicznego, w tym poradnictwa, psychologii, psychiatrii i neurologii.” Biskup podkreślił, że edukacja ta daje duchownym narzędzia, by mówić o tych kwestiach oraz kierować parafian do profesjonalnej pomocy, gdy jest to potrzebne.
Towarzyszenie
Kolejnym istotnym aspektem tej działalności jest towarzyszenie. Biskup Dolan wyjaśnił, że towarzyszenie polega na tworzeniu przestrzeni, w których osoby zmagające się z problemami zdrowia psychicznego, a także ich rodziny, mogą się spotykać i dzielić swoimi doświadczeniami. „Mamy towarzyszenie, które pozwala ludziom gromadzić się, dzielić swoimi trudnościami związanymi ze zdrowiem psychicznym albo umożliwia członkom rodzin, których bliscy cierpią na problemy zdrowia psychicznego, radzenie sobie z codziennym życiem w takich sytuacjach.”
Biskup podkreślił również rolę kierownictwa duchowego jako formy wsparcia zdrowia psychicznego. „Kierownictwo duchowe ma ogromną wartość. Nie wymaga to wiele czasu – piętnaście minut tygodniowo, by ktoś zadzwonił lub spotkał się przez wideokonferencję, aby porozmawiać i upewnić się, że robi postępy.” Ta forma duszpasterstwa jednak ogranicza się do duchowego przewodnictwa i nie obejmuje diagnozowania ani leczenia klinicznego. „Nie diagnozujemy, nie przepisujemy leków ani nie leczymy. Nie możemy tego robić z przyczyn prawnych, ale też nie leży to w naszym zakresie. Możemy jednak oferować duchowe wsparcie i pomoc.”
Rzecznictwo
Na koniec biskup Dolan podkreślił potrzebę rzecznictwa na rzecz promowania usług zdrowia psychicznego. Mówił o konieczności zachęcania rządów do wspierania specjalistów w dziedzinie zdrowia psychicznego oraz zwiększenia dostępu do opieki. „Staraliśmy się nakłaniać rząd do zapewnienia odpowiedniego finansowania na edukację studentów psychologii, psychiatrii i neurologii.” Zwrócił również uwagę na globalny brak odpowiedniej liczby terapeutów i psychologów, dodając: „Musimy działać na rzecz zmian w tej kwestii.”
Biskup Dolan podzielił się także pozytywnym wpływem tego duszpasterstwa na życie osób, które z niego korzystały. „Tysiące ludzi odpowiedziało wspaniale na to duszpasterstwo zdrowia psychicznego” – powiedział, zauważając niezwykłe postępy, jakie odniosły osoby zmagające się z depresją, chorobą afektywną dwubiegunową i innymi schorzeniami. „Wystarczy poświęcić im czas, wysłuchać bez osądzania... a potem świętować ich sukcesy. Zaczynają brać odpowiedzialność za swoje życie. To naprawdę imponujące.”
Stowarzyszenie Katolickich Duszpasterstw Zdrowia Psychicznego
Biskup Dolan zwrócił również uwagę na istotną rolę, jaką odgrywa Stowarzyszenie Katolickich Duszpasterstw Zdrowia Psychicznego (CMHM), organizacja świecka, która znacząco wspiera duszpasterstwo zdrowia psychicznego. CMHM określa się jako „świeckie stowarzyszenie wiernych chrześcijańskich, którego członkowie są powołani do bycia obecnością uzdrawiającą w życiu osób cierpiących na choroby psychiczne.”
Diakon Ed Shoener, prezes CMHM, przedstawił Papieżowi Franciszkowi książkę „Catholic Mental Health Ministry Guidelines for Implementation”. Publikacja ta, dostępna bezpłatnie online, oferuje praktyczne wytyczne dotyczące wdrażania duszpasterstwa zdrowia psychicznego w społecznościach katolickich. Stowarzyszenie czerpie inspirację z nauczania św. Jana Pawła II, który podkreślał niezbywalną godność każdej osoby, w tym także cierpiących na choroby psychiczne. „Chrystus wziął na siebie wszelkie ludzkie cierpienie, nawet choroby psychiczne... każdy, kto cierpi na chorobę psychiczną, zawsze nosi w sobie obraz i podobieństwo Boga, tak jak każda istota ludzka” – pisał Jan Paweł II.
Stowarzyszenie CMHM rozszerza zasięg Kościoła, oferując duchowe wsparcie osobom borykającym się z problemami zdrowia psychicznego, jednocześnie działając na rzecz profesjonalnej opieki zdrowotnej.
Książka „Catholic Mental Health Ministry Guidelines for Implementation” jest dostępna online bezpłatnie: https://files.ecatholic.com/31862/documents/2024/2/Guidelines_Ebook.pdf?t=1707056822000
Ks. Paweł Rytel-Andrianik - Watykan
