Duch nowożytności, u której schyłku żyjemy, odznaczał się dwiema istotnymi cechami: wiarą w nieograniczony postęp i postawą rewolucyjną. Te cechy żyją w nowożytności w nieustannej symbiozie, przenikają się i wzajemnie wzmacniają. Rewolucja staje się siłą wdrażania, uruchamiania dynamiki niczym nieskrępowanego postępu, przy czym rozumiany jest on czysto immanentnie. Jego celem jest wybudowanie nowego, cudownego świata własnymi siłami, bez odwołania się do transcendencji i w oparciu o coś, co Nietzsche nazwał „wolą mocy”.

Człowiek odważa się sięgać po wiedzę bez odwołania się do autorytetu (jak Kant definiuje oświecenie). Rewolucja śniąca swój romantyczny sen o nieustannym postępie nakazuje radykalne burzenie pomników złej, zepsutej przeszłości. Kultura obudzonych (woke) ujawnia domniemaną prawdę o przeszłości. Teraz liczy się tylko przyszłość. Dla niej warto i trzeba zapomnieć o tym, co było, a co krępuje marsz ludzkości ku powszechnemu pokojowi. Czy w takim świecie jest miejsce dla tradycji? Czy i religia nie powinna o niej zapomnieć, jeśli chce stać się religią promującą postęp? Te wszystkie pytania skłaniają jednak przede wszystkim do namysłu nad samą tradycją. Żeby ją przyjąć lub odrzucić, najpierw trzeba wiedzieć, czym ona jest. Te pytania są też interesujące z perspektywy chrześcijaństwa i jego duszpasterstwa. Czym zatem ona jest w przestrzeni naszej wiary i praktyki przekazu kerygmatu zbawienia? Mamy świadomość problematyczności samego pojęcia tradycji, które dzisiaj, także wewnątrz Kościoła, budzi wiele emocji i kontrowersji. Czyż samo słowo nie nasuwa natychmiast skojarzeń z jakąś formą tradycjonalizmu? W przestrzeni sporów między „tradsami” i „neonami”, które, między innymi, chwilowo przyczyniły się do globalnego spowolnienia nowej ewangelizacji, doszło do dewaluacji tradycji i jej rozumienia. Została ona zagubiona gdzieś pomiędzy jej apoteozą i odrzuceniem, skupieniem się na najmniejszych szczegółach zwyczajów i próbą zaczynania wszystkiego od początku. Tym bardziej konieczny jest pogłębiony namysł nad istotą tradycji.

Tradycja i duchowa genetyka ludzkości

Myślenie o tradycji może dzisiaj, paradoksalnie, skorzystać z danych nauki i jej obrazu świata. Współczesna wiedza podsuwa nam mocno skomplikowany i zarazem fascynujący obraz rzeczywistości, w tym zwłaszcza życia i jego mechanizmów. Okazuje się, że życie opiera się na… (…)

Więcej przeczytasz w najnowszym numerze kwartalnika PASTORES 108 (3) 2025.

KS. ROBERT J. WOŹNIAK (ur. 1974), teolog-dogmatyk, profesor w Katedrze Antropologii Teologicznej Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie. Opublikował m.in. książki: Praca nad dogmatem, (red.) Dogmat i metoda. Wprowadzenie do badań interdyscyplinarnych w dogmatyce, Szkoła patrzenia. Rozmowy w Trójcy Świętej i Sekret Credo.